CHP Antalya Milletvekili ve Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabi Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu Üyesi Çetin Osman Budak, son yıllarda astronomik sayıda artan gıda perakende sektöründeki ulusal zincir marketlerin faaliyetlerinin sınırlandırılmasına yönelik TBMM’ye bir kanun teklifi verdi. Zincir marketlerin hafta sonu bir gün ve dini-milli bayramlarda ve resmî tatillerde kapalı kalması istenen teklif ile küçük esnafa destek olabilecek düzenlemeler öneriliyor. Budak, “Pandemide esnaf siftah bile yapamadı ama zincir marketler cirolarını katlayarak artırdı. Eğer bir an önce bu alanda bir düzenleme yapılmaz, zincir market tekeli kırılmazsa esnaf nefes alamayacak” dedi.
Teklif ayrıca indirimli satış ya da diğer kampanyalar adı altında zincir marketlerin hızlı tüketim malları dışında ürün satmalarının engellenmesi, üreticiden ya da tedarikçiden raf bedeli veya liste bedeli gibi ücretler talep etmesinin yasaklanması ile özel markalı ürünlerin sınırlandırılması gibi kısıtlamaları da içeriyor. Getirilen yeni kısıtlamalara uymayan marketlere 10 bin ila 100 bin lira arasında idari para cezası öngörülüyor.
Kanun teklifine ilişkin görüşlerini dile getiren Budak şöyle konuştu:
“Yüksek indirimli satış yapmak için kurulan bu marketler artık öyle bir noktaya geldi ki ilk dört büyük firmanın toplam mağaza sayısı 30 bini aştı. İlk dört firmanın cirosu, gıda perakende sektörünün toplam cirosunun yarısına denk geliyor. Oysa pandemi koşullarında kapanan esnaf siftah dahi yapamazken, bu şirketler cirolarını yüzde 25 ila yüzde 40 arası artırdı. İçlerinde bir yılda kârını yüzde 113 artıran şirket var. Hiçbir düzenleme olmadığı için bu firmalar haksız rekabetle tekel konumuna geldiler, artık piyasadaki fiyatları kendileri belirliyorlar.
Adım başı neredeyse her sokakta birkaç tane birden açılan bu zincir marketler, köy bakkalını bile kapattırdı. Manav da kasap da kırtasiyeci de zincir marketlerden nasibini aldı. Bunlar sadece küçük esnafı ortadan kaldırmadı, özel mağaza markalı ürünleri nedeniyle gıda sektöründe üretim yapan imalatçıları da zor durumda bıraktılar. Kendi markalarıyla bu marketlere giremeyen imalatçılar zincir marketlerin fason üreticileri haline geldiler. Dolayısıyla bir an önce bu tekelleşme kırılmalı, küçük esnafı koruyacak tedbirlerin çok acil alınması gerekiyor.”
AVRUPA’DA SINIRLAMA VAR
Avrupa’da çok sayıda ülkede çeşitli düzenlemelerin bulunduğuna dikkat çeken Budak, şu ifadelere yer verdi:
“Avrupa’da 30 ülkeden 14’ünde zincir mağazaların çalışma esaslarına yönelik ülkesel bazda önlemler mevcuttur. Danimarka’da pazar günleri yalnızca belli bir ciro limitinin (33 milyon Euro) altında olan zincir gıda mağazaları açık, Norveç’te pazar günleri yalnızca 100 m² alandan daha düşük gıda marketleri faaliyet gösteriyor. Birleşik Krallık’ta pazar günleri 280 m²’den küçük dükkanlar tam gün, bu alandan daha büyük dükkanlar yalnızca 6 saat açık. Almanya’da pazar günleri yalnızca fırınlar, çiçekçiler, günlük tüketim malları satan mağazalar çalışabiliyor. Belçika’da da pazar günleri 5’ten daha az çalışan sayısına sahip kasaplar, fırınlar, gıda mağazaları açık. Biz de ise bu alanda hiçbir düzenleme olmadığı için küçük esnaf ayakta kalamıyor. Gelin bu teklifimize destek verin esnafımıza bir nebze de olsa nefes aldıralım.”
